DerinTarih Dergi Ekim 2025
DerinTarih Dergi Ekim 2025
Ortadoğu’da Gizemli Bir Taife: Dürzîler
Beyrut’un güneydoğusundaki Şuveyfât semtinin merkezinde, krem rengi bir kubbe ve bu kubbenin altında gösterişli bir mermer lahit vardır. Burada, Osmanlı’nın son döneminde yaşamış en önemli Arap mütefekkirlerden Emîr Şekib Arslan (1869-1946) yatar.
Hayatının sonuna kadar İslâm birliği ve ümmet idealine sadık kalan Emir Şekîb Arslan, Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmaması için kendi çapında mücadele etmiş bir isimdi. II. Abdülhamid’e hayranlıkla bağlı olan Emir Şekîb, manda yönetimi başladıktan sonra Fransızlar tarafından Bilâdüşşâm’dan sürgün edilmiş, Avrupa’da yaşadığı sürgünün zorlukları da onu ideallerinden vazgeçirememişti. Emir Şekîb’in ümmet ufku, mağribden maşrıka kadar, coğrafyanın tamamını kapsıyordu. Gittiği her yerde bunun için çalışmış, önder şahsiyetlerle işbirliği yapmış, hiç durmadan konuşmuş ve yazmıştı. Müslümanların Batılılar karşısında geri kalmasının sebeplerine odaklanan çok sayıda metin kaleme alan Emir Şekîb, ardında 20’den fazla kitap ve 2 bin civarında makale bırakmıştı. Dili ve anlatımı öylesine güçlüydü ki, kendisine şu unvan yakıştırılacaktı: “Emîru’l-beyân” (Belagatin ve sözün emiri).
Dürzî kökenlerine rağmen Sünnîliği benimseyen Emir Şekîb Arslan, imparatorluğun dağıldığı ve coğrafyaya sömürgecilerin çöreklendiği zor bir zamanda yaşamıştı. Buna rağmen çizgisini ve itidalini hiç kaybetmedi. Günümüzde, onun torunu Velîd Cumblat, Lübnan siyasetinde önemli bir aktör olarak, dedesinin yolunda yürüyor.
Ancak Ortadoğu’da çoğunlukla Lübnan, Suriye ve İsrail’e dağılmış olarak yaşayan Dürzîlerin hepsi, bugün Emîr Şekîb Arslan’ın mutedil ve makul çizgisine sahip değil. Hatta içlerinde açık bir şekilde Siyonist İsrail ekseninde hareket edenler bile var.
Derin Tarih’in bu sayısında, bölgemizin bu sıra dışı ve gizemli cemaati olan Dürzîleri mercek altına aldık. Günceli ve gündemi daha iyi anlamak adına, geçmişe doğru farklı kulvarlarda seyahatlere çıkarak… Yine beğeneceğiniz bir dosyanın ortaya çıktığına inanıyoruz.
“Ortadoğu’da Gizemli Bir Taife: Dürzîler” dosyamızda ilk olarak Prof. Dr. Ahmet Bağlıoğlu Dürzîlerin inanç esasları, tarihteki yeri ve günümüzdeki siyasî konumuna dair detayları kaleme alırken Dr. Tuba Yıldız ile birlikte aydınlatıcı bir sohbet eşliğinde 1017’den günümüze Dürzîlerin tarihî yolculuğuna tanıklık ettik. Prof. Dr. İsmail Taşpınar Fâtımî İsmâilî Şiîliğine aşırı derecede bağlı kimselerin Fâtımî halifesi Hâkim-Biemrillâh’ın ilâh olduğuna hükmederek Dürzîliğin ortaya çıkmasına nasıl ön ayak olduklarını yazarken Fatma Gamze Apraş bayram kutlamalarından dinî ritüellere, Dürzîlerin mûsikî kültürüne dair ilgi çekici detayları satırlarına taşıdı.
“Ortadoğu’da Gizemli Bir Taife: Dürzîler” dosya konusunun haricinde ise Prof. Dr. İsmail Kara, Prof. Dr. Kahraman Şakul, Dr. Arif Emre Gündüz, Fatih Güldal, Enver Beşinci, H. Yıldırım Ağanoğlu, Deniz Çıkılı, Tahir Günay, Ayhan Demir, Şeyma Üstün ve Canan Aytaş gibi araştırmacı, yazar ve akademisyenlerden oluşan birçok kişi de birbirinden kıymetli yazılar kaleme aldı.